Noordhollands Duinreservaat

Tussen Wijk aan Zee en Bergen bevindt zich het Noordhollands Duinreservaat. Het Noordholland Duinreservaat bestaat uit duinen, binnenduinrandbossen en strand. Het gebied is 5.257 hectare groot, heeft een lengte van 20 kilometer en een gemiddelde breedte van 2,5 kilometer. Daarmee is het Noordhollands Duinreservaat één van de grootste natuurgebieden van Nederland. Het gebied wordt beheerd door de N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland (kortweg PWN) die het terrein op drie plaatsen gebruikt voor drinkwaterwinning. Het beheer is daarnaast in handen van Landschap Noord-Holland en particulieren.

Het Noordhollands Duinreservaat bestaat uit drie gebieden: het noordelijk deel, middendeel en het zuidelijke deel. Als je de bos- en duingebieden van het Noordhollands Duinreservaat wilt bezoeken, moet je eerst een duinkaart kopen. Deze duinkaart kost 1,5 euro per dag. De duinkaarten zijn verkrijgbaar aan de ingangen van het reservaat.

Noordelijk deel 

Het noordelijke deel van het Noordhollands Duinreservaat loopt van de Schoorlse Duinen (gemeente Bergen) tot aan Egmond aan Zee (gemeente Bergen). De Schoorlse Duinen worden overigens beheerd door Staatsbosbeheer. Het noordelijke deel van het Noordhollands Duinreservaat bevat de beroemde kalkovergang. Met de kalkovergang wordt de overgang bedoeld tussen het kalkarme duinzand van het noorden en het kalkrijke duinzand van het zuiden. De kalkovergang heeft ook direct consequenties voor de planten die er groeien, sommige planten gedijen beter op een kalkarme ondergrond, andere planten daarentegen groeien beter op een kalkrijke bodem.

De duinen zijn in het noordelijk deel heel hoog; duintoppen van meer dan dertig meter zijn hier geen uitzondering. Op de hoogste duintop (36 meter) in het gebied is een skibaan aangelegd, de skibaan van Bergen. Een groot waterinfiltratiegebied in het noordelijke deel bevindt zich bij Bergen; IJsselmeerwater (vanuit Andijk) wordt hier de duinen binnenbracht. Dit water zakt door het zand en wordt hierdoor gezuiverd. Nadat dit water is opgepompt, verder gezuiverd, nabehandeld en gecontroleerd, wordt het als drinkwater naar de huishoudens van Noord-Holland gepompt.

Middendeel

Het middendeel van het Noordhollands Duinreservaat loopt van Egmond aan Zee tot aan de Zeeweg van Castricum. Ook in het middendeel zijn de duintoppen hoog. Hoogtes van dertig meter komen veelvuldig voor. Met een hoogte van 38,5 meter bevindt zich de hoogste duintop ten westen van De Bleek, tussen Egmond aan Zee en Egmond-Binnen. Door de vroegere monding van de oer-IJ worden de duinen richting Castricum plotseling een stuk lager. In het middendeel het Noordhollands Duinreservaat wordt niet aan waterwinning gedaan door de PWN.

Zuidelijke deel

Het zuidelijke deel van het Noordhollands Duinreservaat loopt van de Zeeweg van Castricum tot aan Wijk aan Zee. Dit deel bevat naast duinen, ook veel bossen. Rondom de Zeeweg van Castricum worden de duinen steeds lager. Het is hier feitelijk een komvormig duingebied; de duinen in het westen, zuiden en oosten zijn vrij hoog, terwijl het middenterrein vlak en laag is. Hierdoor ontstaat een duinkom, evenals bij het middendeel heeft dit te maken met de vroegere monding van de oer-IJ.

Tegen de sportvelden van Castricum liggen de hoogste duinen van het gebied, met als hoogste duinpunt de 31,5 meter hoge Papenduin. Op de Papenduin is een uitzichtpunt gevestigd. Naast het uitzichtpunt op de Papenduin is er ook nog een uitzichtpunt op de Kruisberg gebouwd, een andere hoge duintop in het gebied. In het zuidelijke deel van het Noordhollands Duinreservaat bevinden zich twee waterinfiltratiegebieden (een noordelijke en een zuidelijke). Het noordelijke waterinfiltratiegebied bevindt zich bij Castricum, is de grootste van de twee en wordt Icas genoemd. Het zuidelijk waterinfiltratiegebied ligt bij Wijk aan Zee en is veel kleiner.

Natura 2000-gebied Noordhollands Duinreservaat

Met het Natura 2000-gebied Noordhollands Duinreservaat wordt het duingebied bedoeld dat loopt tussen het Noordzeekanaal bij Wijk aan Zee tot aan de gemeente Bergen (de noordgrens van de gemeente Bergen om precies te zijn). Het Noordhollands Duinreservaat en de Schoorlse Duinen tezamen staan ook bekend onder de naam Noord-Kennemerland.

In het Noordhollands Duinreservaat komen drie soorten landschappen voor en binnen die landschappen heel veel verschillende soorten habitats. Rondom Egmond, Wijk aan Zee en Bergen zijn fraaie voorbeelden terug te vinden van het zeedorpenlandschap. Een voorbeeld van een kalkrijk duinlandschap bevindt zich tussen Wijk aan Zee en Egmond. De beroemde kalkgrens in de Nederlandse duinen vinden we terug tussen Egmond en Bergen. De kalkgrens is het overgangsgebied tussen kalkrijke en kalkarme duinen.

Het Noordhollands Duinreservaat wordt beheerd door N.V. PWN Waterleidingbedrijf Noord-Holland (PWN). Doordat de provincie Noord-Holland de Noordhollands Duinreservaat altijd heeft gebruikt voor de waterwinning, is het gebied immer gespaard gebleven van bebouwing. Helaas heeft de intensieve waterwinning wel schade aan het gebied berokkend. Oorspronkelijk bevatte het Noordhollands Duinreservaat 2.000 hectare natte duinvalleien. Door toedoen van de waterwinning is hier nog maar een kleine 200 hectare van over. Vroeger kwamen er in het gebied duinbeken en duinrellen voor, maar door de ontwatering is daar niet veel meer van over.

In het Noordhollands Duinreservaat treedt veel vergrassing en verstruweling op. Dit heeft verschillende oorzaken. Zo is de konijnenpopulatie in de duinen door allerlei ziektes sterk verminderd. Konijnen zijn de belangrijkste grazers van de duinen. Als het gras niet begraasd wordt, gaat het woekeren en treedt bovengenoemde ongewenste vergrassing op.

De laatste jaren wordt er minder water aan het Noordhollands Duinreservaat onttrokken. Als gevolg hiervan stijgen de grondwaterstanden en kunnen de vochtige duinvalleien weer herstellen. Om de natuur verder nog een handje te helpen, zijn er in het gebied infiltratieplassen aangelegd en worden duinvalleien uitgegraven, afgeplagd en opnieuw ingericht. Hierdoor kunnen er nieuwe, vochtige duinvalleien ontstaan. Door de introductie van grote grazers en de stimulatie van het laten verstuiven van de duinen, wordt geprobeerd in de droge graslanden de soortenrijkdom te herstellen.

Doordat het Noordhollands Duinreservaat zoveel verschillende soorten landschappen herbergt, komen er in het gebied heel veel soorten planten voor. Helm, Blauwe zeedistel, Zeewinde en Zeewolfsmelk laten zich zien in de zeereep. Tegenwoordig bestaat het kustbeheer voornamelijk uit het aanbrengen van zand in de vooroever. Vervolgens zorgt de wind ervoor dat het zand via het water op het strand en in de duinen terecht komt. Op deze manier ontstaat er in de zeereep veel dynamiek. Door deze dynamiek zijn er veel open plekken met verstuivend zand en kunnen er ook biestarwegrasduintjes ontstaan. Het Dauwbraamlandschap is één van de soortrijkste duinlandschappen van Nederland.