Lange Jaap

De meeste mensen raken gefascineerd door vuurtorens. Het doet hen denken aan vroegere tijden toen schippers hun boten langs gevaarlijke kliffen en riffen moesten zien te manoeuvreren en daarbij hulp kregen van het vuurtorenlicht. Ondanks het feit dat tegenwoordig de meeste schepen over de modernste navigatieapparatuur (GPS-navigatie-ontvangers) beschikken, zijn vuurtorens nog steeds niet weg te denken uit het hedendaagse waterverkeer. Langs de Nederlandse kust staan in totaal vijftien actieve vuurtorens. Ook Julianadorp wordt opgesierd met een vuurtoren: Groote Kaap (Zanddijk of Vuurtoren Julianadorp). Groote Kaap heeft een hoogte van 31 meter, waarbij het licht tot op een afstand van 20 kilometer te zien is.

Op steenworp afstand ten noorden van Julianadorp ligt het kustplaatsje Huisduinen. Huisduinen behoort evenals Julianadorp tot de gemeente Den Helder. In Huisduinen staat een vuurtoren met zeer indrukwekkende afmetingen. De vuurtoren ‘Lange Jaap’ heeft namelijk een hoogte van 63 meter, waarbij het licht tot op een afstand van 56 kilometer te zien is. Lange Jaap is hiermee de op één na hoogste vuurtoren van Nederland. De ‘Vuurtoren aan de Maasvlakte’ klimt nog eens 2 meter hoger naar 65 meter. De Vuurtoren aan de Maasvlakte is opgetrokken uit beton, Lange Jaap daarentegen bestaat uit gietijzer. Lange Jaap is zelfs de hoogste gietijzeren vuurtoren van Europa.

Lange Jaap wordt ook wel de trots van Den Helder genoemd. Utrecht heeft de Domtoren, Den Helder heeft Lange Jaap. Het evenbeeld van de markante vuurtoren van Huisduinen staat op allerlei gebruiksvoorwerpen en souvenirs zoals ansichtkaarten, badhanddoeken, mokken, postzegels, et cetera. Lange Jaap is bovendien een gewild film- en foto-object.

Vuurbakens 

Al voor Lange Jaap, stonden in dezelfde buurt in Huisduinen vuurtorens of vuurbakens. Nog vóór de bouw van Fort Kijkduin, stond er een toren met licht dat opgewekt werd door de verbranding van hout en kolen. In 1822 werd er een nieuwe ronde, stenen toren van ongeveer 46 meter hoog gebouwd midden op het inmiddels opgetrokken Fort Kijkduin, hetgeen op zich al een relatief hoge locatie was. Aanvankelijk bestond de verlichting uit 26 olielampen met holle spiegels als reflectoren. Dit licht was zichtbaar tot op een afstand van ongeveer 10 kilometer.

In 1853 werden de olielampen van deze oude toren vervangen door een ander type lamp. Deze lamp bezet een lenzenstelsel in plaats van reflectoren. Een lens heeft hetzelfde effect als een reflector: het versterkt de lichtstraal in één richting. De bouw van Lange Jaap is begonnen in 1877 en het licht van de toren kon op 1 april 1878 ontstoken worden. De ontwerper van de vuurtoren was de Rotterdammer Quirinus Harder, voormalig hoofdconstructeur van de bouwkundige dienst van het loodswezen.

De zestienzijdige (zestienkantige) toren is geheel opgetrokken uit gietijzeren platen met een openstaande rand die aan elkaar geschroefd zijn, waardoor Lange Jaap met 506.100 kilogram gietijzer erg zwaar is. Bij de bouw in 1877 werd een Argandse lamp geplaatst met stilstaande lenzen. Dit was een olielamp met een ronde pit en een holle ruimte in het midden. In 1877 was de gloeilamp overigens al uitgevonden, maar nog niet geschikt voor vuurtorens.

In 1903 kwam daar een draaiend lenzenstelsel voor in de plaats dat in een ronde bak met kwik dreef. Het lenzenstelsel dreef in kwik, omdat het dan erg gemakkelijk kon draaien met behulp van een uurwerk. Kwik is een vloeibaar metaal, waar bijvoorbeeld een stalen kogel bovenop blijft drijven. Zo’n kwikbad maakt het mogelijk dat het lenzenstelsel met relatief weinig kracht door een uurwerkachtige constructie is aan te drijven, maar zorgt daarentegen wel voor problemen met rondspattend kwik als de top van de toren tijdens stormen heen en weer beweegt.

Lange Jaap had toen ook al een schitterlicht. Dat betekent dat het langer donker is dan licht. Er zijn ook vuurtorens met onderbroken licht. In dat geval is het langer licht dan donker. In 1903 had Lange Jaap twee schitteringen in 10 seconden en het licht was op 36 kilometer afstand nog te zien.

Elektrisch licht

In 1912 kwam er een verbeterde lamp en in 1924 kwam er voor het eerst elektrisch licht. Al deze verbeteringen zorgden ervoor dat het werk van de vuurtorenwachter steeds gemakkelijker werd en daarnaast werd het vuurtorenlicht steeds sterker.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het lenzenstelsel door Duitse mariniers vernield en kon de vuurtoren 5 jaar lang geen licht meer geven. Dit werd gedaan vanwege de verduistering. Iedereen moest namelijk in die tijd verplicht zijn ramen verduisteren, want licht wees de geallieerde bommenwerpers (Engelse en Amerikaanse) de weg richting de Duitse steden. Een vuurtoren mocht dus niet meer branden. Bovendien werd de buitenkant van Lange Jaap in camouflagekleuren geschilderd. Het had overigens weinig gescheeld of de Duitse bezetters hadden de vuurtoren opgeblazen met dynamiet.

Nadat er in 1945, aan het einde van de oorlog, eerst een noodverlichting was geplaatst, kon in 1947 een nieuw lenzenstelsel in gebruik worden genomen met vier schitteringen in 20 seconden. Ook kreeg de vuurtoren zijn oorspronkelijke kleur weer terug. Halverwege de jaren 60 van de vorige eeuw is de kwiklager vervangen door een grote kogellager. De onbemande toren van Huisduinen is tot heden in gebruik en tot 56 kilometer afstand te zien. De lichtsterkte van Lange Jaap bedraagt 2.5000.000 cd. De vuurtoren is tevens uitgerust met een radar.

Scheurtjes

Bijzonder aan Lange Jaap is dat de toren bij hevige stormen in zijn fundamenten meeveert in de windrichting en dan ruim 1 meter uit het lood kan slaan. Als de storm voorbij is, compenseert de constructie deze afwijking. Het is een broodjeaapverhaal dat Lange Jaap op een stapel koeienhuiden staat, hetgeen zou verklaren waarom de top van de toren zogezegd bij een storm ongeveer één meter heen en weer beweegt. Lange Jaap heeft sinds 1988 de status van rijksmonument. Veel bezoekers hebben in het verleden de 284 traptreden (verdeeld over 19 verdiepingen) van Lange Jaap beklommen om van het magistrale uitzicht te genieten. Scheurtjes in de gietijzeren vloeren hebben ertoe geleid dat de vuurtoren sinds 1998 voor het publiek gesloten is en helaas niet meer van binnen te bezichtigen valt. Rondom de vuurtoren staat een informatiebord waar de geschiedenis van Lange Jaap te lezen valt.

Adres

Zeeweg 5
1789 AC Huisduinen