Fort Kijkduin

Op 5 kilometer afstand ten noorden van Julianadorp aan Zee ligt het kustplaatsje Huisduinen. Huisduinen is een oud walvisvaarderdorp, ressorteert onder de gemeente Den Helder en telt ongeveer duizend inwoners. De badplaats is vooral bekend om het indrukwekkende Fort Kijkduin dat binnen haar dorpsgrenzen ligt. Na een roemruchte geschiedenis van meer dan 200 jaar biedt Fort Kijkduin tegenwoordig onderdak aan het Museum Fort Kijkduin en aan het Noordzee Aquarium.

Boeiende geschiedenis

In 1799 probeerden Engelse en Russische soldaten aan de kust van Groote Keet (Groote Keeten) en Den Helder een aanval in te zetten om Nederland te ontzetten van de Franse overheersing. Deze invasie mislukte echter en de Franse keizer Napoleon besloot om van Den Helder een onneembare vesting te maken.

Tijdens zijn bezoek aan de marinestad in 1811 noemde Napoleon Den Helder ‘Het Gibraltar van het Noorden’. Zogezegd vond hij de bestaande vestingwerken veel te zwak en besloot daarom tot de bouw van een vijftal forten die samen de Stelling Den Helder vormden. In de loop van de tijd zijn de meeste delen van deze stelling verdwenen. Fort Kijkduin bleef echter fier overeind en werd in 1996 gerestaureerd. Overigens werd Huisduinen door Napoleon ‘De rots van Gibraltar van het Noorden’ genoemd. In eerste instantie heette het fort, Fort Morland. Francois Louis Morland was een Franse kolonel in het leger van Napoleon. Morland raakte tijdens de Slag bij Austerlitz zwaar gewond. Drie dagen na het oplopen van zijn verwondingen stierf Morland. Nadat het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 was opgericht en Frankrijk was verslagen, werd het fort, Fort Kijkduin genoemd.

Stelling van Den Helder

Fort Kijkduin vormde één van de belangrijkste onderdelen van de Stelling van Den Helder. Doordat het fort bovenop een strategisch gelegen duin werd gebouwd, was het mogelijk om het in- en uitgaande scheepsverkeer rondom Den Helder te begeleiden. Fort Kijkduin is vrij groot qua omvang: in de Franse tijd bood het plaats aan ruim zevenhonderd soldaten. De Stelling van Den Helder is overigens ouder dan de Stelling van Amsterdam en de Nieuwe Hollandse Waterlinie. De verdedigingslinie werd in latere tijden steeds verder uitgebreid en versterkt, totdat na de Tweede Wereldoorlog de stelling overbodig werd en sterk in verval raakte.

De Stelling van Den Helder bestaat naast Fort Kijkduin uit de volgende forten en batterijen: Fort Erfprins, Fort Dicks Admiraal, Fort op de Harssens, Fort Westoever, Fort Oostoever, Fort Oostbatterij en Batterij Kaaphoofd. Fort Erfprins is het grootste fort van Nederland. Het fort is sinds 1973 rijksmonument en beslaat een oppervlakte van meer dan 49 hectare. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Duitsers het fort bij de luchtafweer en verkreeg het de naam Marine Flakbatterie Erfprinz. Na de oorlog werden er in Fort Erfprins mensen geïnterneerd die verdacht werden van collaboratie. Op dit moment wordt het fort door de Koninklijke Marine gebruikt als opleidingscentrum en is derhalve voor belangstellenden beperkt te bezichtigen.

Museum Fort Kijkduin

In de jaren tachtig van de vorige eeuw werd men zich plotseling bewust van het feit dat Fort Kijkduin tot een uniek stukje cultuurhistorie behoort. Tegenwoordig heeft het fort de status van rijksmonument waardoor het voor het nageslacht gegarandeerd bewaard blijft.

Fort Kijkduin is één van de spannendste forten van Nederland. In de gewelven van het fortmuseum krijg je een mooie indruk van de oude tijd en kun je verschillende ruimtes bekijken waaronder donkere gangen, de kruitkamer en de strafkamer. In Museum Fort Kijkduin staat de geschiedenis van het fort, haar bewoners en de omgeving centraal. De reis door het museum begint in 1799 en vertelt over de cavalerie tijdens het Napoleontische tijdperk, Den Helder in de periode van de Eerste Wereldoorlog tot 1930 en de Tweede Wereldoorlog.

Bij de mobilisatie in 1939 van de Tweede Wereldoorlog werd ook Fort Kijkduin op oorlogssterkte gebracht. In mei 1940 namen de Duitsers het fort over voor de artillerieopleiding van de Kriegsmarine. Zij versterkten het dak van Fort Kijkduin met een metersdikke laag zand die afgedekt werd door een betonlaag van 60 centimeter dik. Vanuit de later toegevoegde gietijzeren koepel op Fort Kijkduin heb je een prachtig uitzicht over de duinen, Noordzee, zandplaat Razende Bol en de vuurtoren Lange Jaap. Bovendien kun je Texel in de Waddenzee duidelijk zien liggen.

Rondom Fort Kijkduin ligt het prachtige natuurgebied de Grafelijkheidseduinen. In het verleden gebruikte Graaf van Egmond dit terrein als jachtgebied. Sinds 1993 wordt de Grafelijkheidseduinen beheerd door de stichting Landschap Noord-Holland. In de Grafelijkheidseduinen grazen Schotse Hooglanders die daardoor voor een afwisselende vegetatie zorgen. Het laagste deel van het gebied is een natte duinvallei geworden door een eenmalige, mechanische ingreep. In dit lage deel vinden we nu grote aantallen watervogels. In het noordelijke deel is een wandelpad en de rest van het gebied is goed te overzien vanaf het pad rond deze duinen.

Je kunt Fort Kijkduin op je eigen houtje ontdekken, maar je kunt ook gebruik maken van een kundige gids. Dagelijks worden er rondleidingen georganiseerd, waardoor je alles te weten komt over het fort en haar boeiende geschiedenis.

Noordzee Aquarium

In het ondergrondse gangenstelsel van Fort Kijkduin is het indrukwekkende Noordzee Aquarium gebouwd. In totaal zijn er een 11-tal aquaria te vinden met allemaal een eigen thema. Het Noordzee Aquarium werd, evenals het Museum Fort Kijkduin, in 1996 geopend door toen nog prins Willem Alexander. Het Noordzee Aquarium beschikt ook over een aantal ‘aanraakbakken’ waar je verschillende zeediersoorten (kleurrijke zeeanemonen, roggen, zeebaarzen, makrelen, rode ponen en gladde haaien) daadwerkelijk kunt aanraken.

Naast de vissen uit de Noordzee zijn er ook waterbewoners uit de Waddenzee in het aquarium te bekijken. De grootste attractie van het Noordzee Aquarium is echter een 15 meter lange tunnel. Door deze tunnel kun je tussen de haaien en andere zeedieren wandelen. Daarnaast is er nog een zeezoogdierenexpositie in de oude drinkwaterkelder van het fort aanwezig met onder ander het skelet van ‘Chris de Potvis’. Deze 11 meter lange potvis spoelde op 27 november 1997 levend aan op het strand van Wassenaar, maar stierf uiteindelijk.

Adres

Admiraal Verhuellplein 1
1789 AX Huisduinen

Openingstijden

Maandag tot en met zondag (zomertijd): 10.00-17.00 uur
Maandag tot en met zondag (wintertijd): 11.00-17.00 uur

Toegankelijkheid 

Fort Kijkduin is aangepast voor mensen met een lichamelijke beperking.

Aantal bezoekers per jaar

100.000