De lijsterbes heeft de grootste liefhebber van zijn vruchten keurig in zijn naam verwerkt.
De lijster!
De lijsterbes is een trotse struik; in het voorjaar pronkt hij met een overdaad aan bloemen, in het najaar toont hij zijn fruitige trosjes bessen. Als de lentezon de kop opsteekt, komt de lijsterbes tot bloei. Voor mensen zijn zijn witte bloemen niet bepaald welriekend, maar voor tal van priegelbeestjes vormen ze een onweerstaanbare aantrekkingskracht. Met name wespen raken door het dollen heen als de bloesem van de lijsterbes het levenslicht ziet. Die pret kan overigens van korte duur zijn. Vinken en andere insectenetende vogels zijn namelijk ook neergestreken op de lijsterbes om het leven van wespen fijntjes te beëindigen.
In de zomer ontwikkelt de lijsterbes zijn bessen. Deze bessen kleuren in juni oranje en blijven die kleur een half jaar houden. De bessen zijn voor menselijke consumptie geschikt en nodigen uit om geplukt te worden. Echter, iedereen die lijsterbessenjam wil maken, moet niet te lang wachten met oogsten. Want, zodra een zwerm spreeuwen de struik in het vizier krijgt, is het zo met de besjes gedaan. De lijsterbes wordt dan in no-time volledig gestript van al zijn bessen.
In principe is de missie dan geslaagd voor de lijsterbes. Als de bessen in handen komen van de mens verdwijnen de pitten namelijk roemloos in de vuilnisbak en vindt er geen verspreiding plaats. Bij vogels werkt dat gelukkig anders. De zaden van de lijsterbes bevatten cyanide, een uiterst giftig goedje. Gelukkig komen de pitten ongeschonden door de darmen van de vogel heen, zonder het gevleugelde beest schade te berokkenen. Door de inwerking van maagzuur verweken de zaden wel, maar dat is juist gunstig. Hierdoor komen ze, nadat ze zijn uitgepoept, beter tot ontkieming. Doordat de vogels de lijsterbessen eten, worden de zaden wijdverspreid en is het voortbestaan van de lijsterbes gegarandeerd.
De lijsterbes is dus eigenlijk het hele jaar door een aangename proviandkast voor tal van vogelsoorten. Maar de struik heeft nog meer te bieden. Vogels die aan het nageslacht werken, kunnen bij de lijsterbes terecht. Doordat de struik zo’n dichte structuur heeft, is het een ideale broedplaats. In Nederland zijn lijsterbessen niet alleen hotspots voor lijsters en spreeuwen, maar ook voor vogelspotters. Gewapend met verrekijkers en fototoestellen worden er doorlopend plaatjes geschoten van de af- en aanvliegende zangvogels, die hun buikjes rond eten aan het overvloedige fruit.
Het lot van lijsters en spreeuwen in mediterraan Europa die zich verzamelen rond lijsterbessen, is wat minder rooskleurig. Daar staan geen liefhebbende vogelaars ze op te wachten, maar geraffineerde jagers. Zangvogels worden in Spanje en Portugal als ware delicatesse beschouwd en verdwijnen regelmatig in pruttelende stoofpannen of op vlammende grills. Nu wil de ironie dat de lijsterbes dit fenomeen óók in zijn naam heeft verwerkt. Niet in zijn volksnaam, maar in zijn wetenschappelijke naam. In academische kringen wordt de lijsterbes namelijk aangeduid met Sorbus Aucuparia, waarbij het Latijnse woord Aucupor vogelvangst betekent. Tijdens de Romeinse tijd werd de lijsterbes al als lokboom gebruikt voor het vangen van vogels!
